Trong kỷ nguyên số, hệ thống cáp quang giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo kết nối Internet tốc độ cao và ổn định cho hàng triệu người dùng. Tuy nhiên, giống như bất kỳ hạ tầng kỹ thuật nào, cáp quang cũng có thể gặp phải những sự cố không mong muốn gây gián đoạn dịch vụ. Từ việc mất kết nối hoàn toàn đến tình trạng mạng chậm, chập chờn khó chịu — những “triệu chứng” này thường là dấu hiệu của các “căn bệnh” tiềm ẩn trong hệ thống.
Những “căn bệnh” phổ biến của hệ thống cáp quang
Hệ thống cáp quang – xương sống của hạ tầng viễn thông hiện đại – vốn nổi tiếng với độ bền cao, khả năng truyền dẫn ổn định và ít bị ảnh hưởng bởi nhiễu điện từ. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là nó “miễn nhiễm” với sự cố. Trên thực tế, hệ thống cáp quang vẫn có thể gặp phải nhiều trục trặc gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng dịch vụ. Việc nắm rõ các loại sự cố phổ biến và nguyên nhân gốc rễ là điều kiện tiên quyết để xử lý hiệu quả và kịp thời.
1. Đứt cáp quang
Đây là sự cố nghiêm trọng bậc nhất, thường gây mất tín hiệu hoàn toàn, làm gián đoạn kết nối Internet, truyền hình và cả hệ thống giám sát an ninh.
Nguyên nhân phổ biến bao gồm:
-
Tác động cơ học từ bên ngoài: Phần lớn các trường hợp đứt cáp đều xuất phát từ hoạt động thi công, đào đường, khoan móng... mà không xác định rõ vị trí cáp ngầm. Đối với cáp quang biển, mỏ neo tàu hoặc lưới đánh cá là "hung thủ" chủ yếu, gây ra tới 70% các vụ đứt tuyến.
-
Thiên tai: Các hiện tượng như bão lớn, lũ lụt, sạt lở đất hay động đất có thể làm hư hỏng, kéo đứt hoặc vùi lấp tuyến cáp ngầm, treo hoặc nổi.
-
Động vật gặm nhấm: Đặc biệt là chuột – kẻ thù truyền kiếp của hạ tầng viễn thông – có thể cắn phá các đoạn cáp đi trong ống cống, rãnh ngầm hoặc những khu vực hẻo lánh, ít được bảo vệ.
-
Hành vi phá hoại có chủ đích: Mặc dù hiếm gặp nhưng vẫn có những trường hợp phá hoại cáp vì mục đích cá nhân hoặc cạnh tranh không lành mạnh.
Dấu hiệu nhận biết: Internet mất kết nối hoàn toàn; đèn tín hiệu LOS (Loss Of Signal) trên modem chuyển đỏ hoặc nhấp nháy liên tục.
2. Suy hao tín hiệu quang
Không gây mất kết nối hoàn toàn như đứt cáp, nhưng suy hao tín hiệu cao khiến cho tốc độ mạng giảm nghiêm trọng, kết nối yếu hoặc mất ổn định.
Nguyên nhân chính gồm:
-
Mối hàn kém chất lượng: Các điểm hàn sợi quang không đạt tiêu chuẩn, do thao tác kỹ thuật không chính xác, bụi bẩn bám trên bề mặt sợi hoặc mặt cắt không đẹp, gây ra suy hao lớn tại điểm nối.
-
Đầu nối (connector) bẩn, trầy xước hoặc lỏng: Đây là lỗi phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua. Chỉ cần một hạt bụi nhỏ hoặc vết xước li ti cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tín hiệu truyền.
-
Cáp bị uốn cong quá mức: Khi cáp bị uốn với bán kính nhỏ hơn mức cho phép, ánh sáng trong sợi sẽ bị rò rỉ – hiện tượng gọi là macrobending. Ngoài ra, các biến dạng vi mô (microbending) do áp lực không đều từ môi trường xung quanh cũng là nguyên nhân gây suy hao.
-
Sợi quang bị lão hóa hoặc lỗi sản xuất: Theo thời gian, hoặc do quy trình sản xuất không đạt chuẩn, sợi quang có thể mất dần hiệu suất truyền dẫn.
Dấu hiệu nhận biết: Mạng chập chờn, tốc độ truy cập giảm đáng kể, ping cao bất thường, tín hiệu yếu dù thiết bị hoạt động bình thường.
3. Tín hiệu chập chờn
Sự cố này thường khiến người dùng vô cùng khó chịu vì kết nối không ổn định, không thể duy trì phiên làm việc, học tập hoặc giải trí trực tuyến.
Nguyên nhân thường là tổng hòa của nhiều yếu tố, bao gồm:
-
Tất cả các nguyên nhân suy hao tín hiệu đã nêu ở trên
-
Lỗi từ thiết bị mạng: Các thiết bị như ONT (modem quang), converter hoặc switch quang có thể bị lỗi phần mềm, phần cứng, hoặc đơn giản là bị "treo" do hoạt động quá tải hoặc bị sụt điện.
-
Tác động nhiễu không mong muốn: Dù cáp quang không bị ảnh hưởng bởi nhiễu điện từ như cáp đồng, nhưng trong một số trường hợp hiếm hoi, nếu lớp vỏ kim loại (trong loại cáp có armoring) bị hỏng và tuyến cáp nằm gần nguồn nhiễu cực mạnh, tín hiệu vẫn có thể bị ảnh hưởng.
-
Sự cố từ phía nhà cung cấp dịch vụ: Lỗi cấu hình mạng, trục trặc tại tổng đài, hay bảo trì hệ thống có thể khiến mạng chập chờn hoặc không ổn định tạm thời.
Không chỉ là đứt cáp – còn nhiều yếu tố tiềm ẩn khác
Đa phần người dùng chỉ nhận thấy các biểu hiện bên ngoài như mất mạng, tốc độ chậm hoặc ping cao. Tuy nhiên, để xác định chính xác nguyên nhân, kỹ thuật viên phải có kỹ năng chẩn đoán tinh tế, bởi:
-
Một biểu hiện có thể do nhiều nguyên nhân gây ra: Ví dụ mạng chậm có thể đến từ suy hao tại một điểm hàn, đứt một vài sợi trong bó nhiều sợi, đầu nối bẩn, thiết bị lỗi, hay cấu hình mạng bị sai từ phía ISP.
-
Môi trường xung quanh cũng là yếu tố ảnh hưởng lớn: Thay đổi đột ngột về nhiệt độ, độ ẩm có thể làm giãn nở hoặc co lại vật liệu, ảnh hưởng đến các mối nối cơ khí. Rung động từ công trình xây dựng gần đó cũng có thể gây lệch hoặc lỏng đầu nối.
